EEN WEG NAAR MEER HARMONIE MET JE PAARD

Vanuit mijn liefde voor paarden richt ik me aan paardenmensen. Omdat we deze liefde delen. Omdat ik weet dat de meesten van ons oprecht het beste voor hun paard willen en een goede relatie ermee willen opbouwen. Maar soms lukt het niet de harmonie te bereiken, die we ons wensen. Want soms zitten we zonder het te beseffen onszelf - en daarmee ook ons paard - in de weg. Daardoor raakt de communicatie met ons paard verstoord wat tot misverstanden leidt. En dat schaadt het wederzijdse vertrouwen. Maar

  zonder vertrouwen is harmonie niet mogelijk

 ONZE VALKUILEN

Een van onze valkuilen is dat onze overtuigingen en verwachtingen onze geestelijke en daarmee ook onze lichamelijke gesteldheid sterk beïnvloeden. Zowel in de dagelijkse omgang met ons paard als ook bij de arbeid aan de hand en onder het zadel is de kans aanwezig dat we onbedoeld en onbewust door onze lichaamshouding en/of spierspanning een verkeerde boodschap aan het paard geven - denk eens aan een lichaamshouding waarmee je onbewust aarzeling of angst uitdrukt of aan door spanningen onbewust klemmende benen. Vervolgens zijn we geïrriteerd of verbaasd als het paard de leiding neemt of onder ons wegloopt. Of zien ons juist bevestigd in onze negatieve verwachting: Ik wist wel dat het niet zal lukken!   

Aan de hand van het ´placebo-effect´ wordt de enorme invloed van onze overtuigingen en verwachtingen op ons lijf wel heel duidelijk! 

zie hier een filmpje over dit effect

Een andere valkuil is een zekere onbetrouwbaarheid van onze waarneming. Dat kan ons nu en dan ook parten spelen in de omgang met het paard. Want we neigen ertoe de dingen zo waar te nemen dat ze overeenkomen met onze eerdere ervaringen. Dat gaat als het ware vanzelf: Ons brein maakt er een - voor ons - kloppend plaatje van. Let wel: Niet alleen bij het kijken naar een 'ongewone'  tekening maar ook als het gaat om situaties gaat ons brein er een voor ons kloppende interpretatie aan geven. En kan daarmee aardig ernaast zitten. Maar we gaan wel vanuit deze foutieve interpretatie op de situatie reageren...      

Niet alles is zoals het op de eerste blik lijkt te zijn
 

Een derde valkuil is dat we heden ten dage niet meer opgroeien met paarden en met paardenmensen om ons heen (zoals het gedurende eeuwen vanzelfsprekend was) die ons de omgang met paarden leren zodat we niet meer vertrouwd zijn met het wezen paard. Eeuwenlang was er bekendheid met  paarden, omdat in de gehele cultuur destijds allom paarden aanwezig waren. In steden niet minder als op het platteland: Trekpaarden op velerlei werkgebieden, lastpaarden, koetspaarden, rijpaarden, oorlogspaarden of pronkpaarden. Het grote aantal paardenrassen getuigt hiervan: wereldwijd ongeveer 300! Zonder paarden zou onze cultuur zeker een hele andere ontwikkeling hebben genomen. Door de industrialisatie verdween echter de alledaagse omgang met paarden en geleidelijk aan vervreemdde de mens van het paard. Door de snelle ontwikkeling van de motorisering eind jaren 50 was het met de noodzaak van paarden helemaal gedaan. Traktoren ipv trekpaarden,  bussen ipv trampaarden, vrachtwagens ipv het paard van de melkboer. Duizenden paarden werden in dat decenium verkocht voor de slacht, staarten en manen afgeknipt - hoe symbolisch was dat? En tegelijk groeide het gebrek aan kennis van het wezen paard tot heden leidend tot problemen. Veel ruiters hebben al moeten ondervinden hoe onwetend en ronduit riskant fietsers en automobilisten zich vaak gedragen ten opzichte van ruiter en paard. Maar veelal begrijpt helaas ook de ruiter zijn paard niet meer waardoor ook het paard de ruiter niet kan begrijpen.

Tenslotte treffen we op een valkuil bij het kiezen van de juiste voorbeelden waaraan we ons in  het werken met het paard oriënteren en wiens kennis en kunde we overnemen. Onbetwistbaar hebben we voorbeelden en leermeesters nodig als we ons ergens in willen bekwamen. Het paardrijden kijkt terug op een geschiedenis van meer dan 2000 jaren in de loop waarvan het zich tot kunst, de rijkunst, ontwikkelde. In de renaissance en de tijd van de barok hebben leermeesters hun ervaringen en kennis neergeschreven. De weg van de klassieke rijkunst, waarin het paard wordt beschouwd als partner (wiens betrouwbaarheid en gedegen opleiding in vroegere tijden ook wel van levensbelang was) en die met respect en empathie wordt bejegend. Grootmeesters in de 19de en 20ste eeuw voegden eigen ervaringen, ideeën en nuances toe, ontwikkelden hun eigen stijl. Maar allen bleven trouw aan de opleidingsprincipes van Xenophon en onderkenden de noodzaak kennis te hebben van de biomechanica van het paard, van zijn psyche en van zijn natuurlijke behoeftes. Door de eeuwen heen onstond een opleidingssysteem waarin rekening wordt gehouden met de natuurlijke aanleg van het individuele paard, zijn mentale ontwikkeling en lichamelijke mogelijkheden. Door een systematische en logische opbouw van dressuuroefeningen wordt gewerkt aan de gymnastisering van het individuele paard. Opdat hij gezond oud zal worden om nog tot ver achter in de 20 goed te kunnen presteren.  

”De rijkunst is bedoeld om de natuurlijke bewegingen van het paard te vervolmaken en het paard zover te brengen dat het in staat en bereid is deze bewegingen (die het paard in vrijheid uitsluitend bij emotionele opwinding zou maken) op commando van de ruiter uit te voeren"      (Gustav Steinbrech)

Ergens in de 20ste eeuw werd deze weg in de paardensport verlaten. In het regelement van de FEI is er op papier nog veel van terug te vinden, alleen wordt in de praktijk uitzondering op uitzondering stilzwijgend toegestaan of worden regels op eigen wijze geïnterpreteerd. Eenhandig op kandare ridend? Ho maar! Oorspronkelijk was dit echter het uiteidelijke doel van de opleiding van een rijpaard, want je moest een wapen of ander gereedschap kunnen voeren. Tegenwoordig is dat voorbehouden aan 'working equitation'.

In de paardensport gaat  heel veel geld om. Geld is de bepalende factor geworden. Time is money - hoe sneller een paard 'klaar' is om in Z te lopen hoe minder het je kost en hoe meer je daaraan verdiend. Op keuringen worden al 2jarigen onder het zadel gepresenteerd, een leeftijd waarop de dieren fysiek en mentaal volop in de groei zijn en dus nog veel te jong. Maar helaas, het paard moet functioneren als sportgereedschap of is een investment- of prestigeobject. Statistisch wordt een sportpaard tegenwoordig slechts 8 jaar oud. Zelfs op nationale en internationale concoursen zie je maar weinig paarden die in losgelatenheid en met plezier lopen. Dat ze vaak achter de loodlijn zijn schijnt niemand meer op te vallen, laat staan dat dit als kardinale fout wordt gezien. Ontevreden zwiepende staarten, de rug vastgehouden. Piafferend op de voorhand. Benen die krampachtig en onnatuurlijk omhoog worden gegooid zoals een paard uit zichzelf nooit zou doen. Met ruiters achterover leunend alsof ze op een motor zitten. Die tegelijk gas geven en op de rem trappen. Die duidelijk zichtbare, dus grove hulpen geven. Het tempo overijlt waardoor de paarden op de vlucht lijken. Paarden die niet meer vierkant kunnen halthouden. Strak aangetrokken teugels en van pijn open monden waarin soms een blauwe tong waar te nemen valt.

Zie je daarin harmonie tussen ruiter en paard? Heeft ook het paard dat met een tegen de borst getrokken neus loopt er plezier aan, denk je? Is dat dressuur met lichte hand? Noem je dat onzichtbare hulpen? En toch worden zulke betreurendswaardige vertoningen beloont, vallen deze ruiters en amazones in de prijzen. En winnaars halen nu eenmaal het nieuws,  zij zijn de helden van de dag en worden van velen gezien als voorbeelden.  Dus ook de hobbyruiter doet het na en maakt dankbaar gebruik van wat de paardenbusiness onder de naam 'hulpteugels' aanbiedt: Slofteugels, martingal of pessoa. Of als tot paardvriendelijk verklaarde knoophalsters, gebroken en zelfs dubbel gebroken (= dubbele pijn) bitten. Allemaal technische hulpmiddelen  die door lijfelijke inwerking, meestal in de vorm van pijn, erbij moeten helpen het dier onder controle te houden. Voor de paardenbusiness Kassa! Maar is dat wat de oude meesters bedoelden met  de term hulpengeving? Nee, zeker niet! Een hulp is niet meer en niet minder dan een hint ter verduidelijking oftewel communicatie zoals tussen leerling en een goede pedagoog, dus vriendelijk, motiverend, verduidelijkend, geduldig. Nooit dwang, pjin, straffend. En vooral nooit voorbij de lichamelijke en mentale mogelijkheden van het paard, de leerling. Meer dan triest om te zien hoe het verzet (dan moeten ze beschermd worden tegen hun eigen bokkensprongen middels peesbeschermers, bandages, hoefklokken - Kassa!) van paarden tegen het overvraagd worden  al heel snel wordt geinterpreteerd als  'dominantie', 'luiheid' of 'domheid'. Je hoort dan instructies zoals "Pak hem aan",  "Hij stelt zich aan, dat moet je niet dulden. Hij moet respect voor je krijgen",  "Hij moet moe worden, laat hem hard werken",  "Ga net zolang door totdat hij het wel doet, hij moet leren luisteren". Zoals men helaas in het algemeen ervan uit lijkt te gaan dat een trainingseenheid van het paard 1 uur dient te duren (zoals men het kent van een lesuur op een manege, dus dan hoort het toch zo?) en dat het paard aan het eind ervan 'goed aan werk gezet' moet zijn geweest, dus bezweet en met verhoogde ademhaling. Dus zweetdeken erop (Kassa!), rustig uitstappen en op adem laten komen.  En tegen de spierpijn de volgende dag zijn er supplementen in alle prijscategorieën  verkrijgbaar (Kassa!), dus geen probleem. En als je paard de volgende dag weinig neiging toont naar je toe te komen, ook niet rustig blijft staan om je te laten opstappen en het tot je doordringt dat hij er geen zin in heeft met je samen te werken: Ach, hij moet zich niet aanstellen. Jij betaalt immers zijn voer, toch?

De oude leermeesters echter waren van mening dat een paard even tevreden en gemotiveerd naar de rijbaan moet gaan als hij terug naar zijn stal gaat. Hun idee was: Als het paard er zin in heeft en met plezier aan het werk, als hij het ware zelf zegt 'Kom ik wil nog even door', dan en precis dan is het juiste moment om te stoppen! Koester dus een goede motivatie! Ipv een goede prestatie af te straffen door steeds meer van hetzelfde te vragen! Wie heeft nou zin om weer iets te moeten doen waar je slechte herinneringen aan over hebt gehouden?        

Welbevinden en gezondheid van het paard hoort de maatstaf te zijn